گل خار پنبه با خواصی معجزهآسا
گل خار پنبه با نام علمی Onopordum acanthium که با اسامی دیگری مثل خار پیرزن و گل گوهری نیز شناخته میشود، از گیاهانی است که در مقایسه با سایر گونههای گیاهان کمتر شناخته شده است.
این گیاه دارای ظاهری زیبا و خواص شگفت انگیزی است که سبب شده کشاورزان و باغداران به آن توجه و در مزارع و باغهای خود آن را کشت کنند.
گل خارپنبه جنگجویی مقاوم با زیبایی چشم نواز!
خارپنبه شرایط نامساعد محیطی را به سادگی تحمل کرده و قابلیت سازگاری بالایی نیز دارد و در کنار این موارد دارای فواید درمانی بیشماری نیز هست. در این مطلب قصد داریم تا به طور کامل به ابعاد گسترده این نعمت خدادادی بپردازیم،
همینطور دربارهی خاستگاه و مشخصات ظاهری، نگهداری و مراقت، خواص درمانی و مصرف این گیاه با هم صحبت کنیم.
خاستگاه گل خار پنبه کجاست
گل خار پنبه از انواع گل ها است که در ایران هفت گونه دارد اما تنوع گونههای این گیاه تنها به کشور عزیزمان، ایران محدود نمیشود. خار پنبه بومی اوراسیا بوده و در اغلب کشورهای غربی یافت میشود.
این گل در نقاط وسیعی از قاره آمریکا، آسیا و کشورهای حوزه آمریکای لاتین دیده میشود.
گیاه خار پنبه در کشورهایی مثل استرالیا، آرژانتین، آمریکا و قسمتهایی از کانادا به عنوان یک گیاه مهم در طبقهبندیهای گیاهشناسی و علمی دستهبندی میشود.
این گل در 12 ایالت کشور آمریکا دیده شده است. در نیوزیلند برخی از گونههای این گیاه دارای پتانسیل هجومی میباشند و تنها افراد متخصص که شناختی خوب از آن دارند، به تحقیقاتی در این حوزه دست میزنند. در کشور هند بعضا مشاهده میشود که این گل پوشیده از خزه است.
در اسپانیا، ترکیه، روسیه و بریتانیا نیز این گونه زیستگاههای طبیعی خود را دارد.
محل رویش
به طور کلی گیاه خارپنبه کمتر در اماکن شهری یافت شده و غالبا در نقاطی است که تردد و دسترسی مردم به آن بسیار کم است.
این گیاه به شکل علفی در کنار مزارع، جنگلها، جادهها و نقاط مخروبه واقع در استانهایی همچون گرگان(آزادشهر)، حومه حاجی لنگ در استان مازندران، روستای محمد آباد در حوالی شهر تبریز واقع در استان آذربایجان، مازندران، شهر خوانسار در نزدیکی استان اصفهان، کردستان، سمنان، خراسان،گچسر، شاهرود و دماوند در 1200متری شهر تهران رشد میکند.
گل خارپنبه بومی اروپا و آسیا است و به گفته کارشناسان فصلهایی مثل تابستان و مناطقی با آب و هوای مدیترانهای برای رشد این گیاه بسیار مطلوب میباشد. از دیگر سکونتگاههای مورد علاقه این گیاه میتوانیم به محدوده علفزارها، مناطق ساحلی و دشتهای سیلابی اشاره کنیم.
همچنین خار پنبه تمایل بالایی به رویش در مناطقی با آب و هوای خشک دارد. خاک مورد علاقه این گیاه باید خوب آبکشی شود. این گل توانایی رشد در خاکهای ماسهای و سنگی را نیز دارد. از دیگر نقاطی که در ایران میتوانیم به گل خار پنبه دسترسی داشته باشیم، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- حد فاصل شاهرود و چهل دختر
- شهرستان ماکو
- فیروزکوه
- شهمیرزاد
- بسطام
- کرج
- شهر ری
- اطراف تهران
- سیستان و بلوچستان
- مسجد سلیمان
مشخصات ظاهری
گل خارپنبه دارای برگهایی پهن، متناوب و خاردار به اندازه 10 الی 50 سانتیمتر میباشد. برگهای این گیاه اغلب توسط موهای سفیدی از جنس پشم پوشیده شدهاند. گلهای این گیاه حالتی کروی شکل و رنگی بنفش دارند که در بازه زمانی تیر ماه تا شهریور موعد شکوفه زدن آن میباشد.
گیاه دارای چندین ساقه است و کرکهایی به حالت تارعنکبوت آن را احاطه کرده است. طول این گیاه به 1/8 متر میرسد. در بعضی موارد برگهای آن سبز یا خاکستری است و در فصل تابستان گلهای ارغوانی آن نمایان میشوند.
این گیاه ساقهای به ارتفاع یک الی دو متر دارد و پوشیده شده از تارهایی پنبهای که به رنگ سفید بوده و ظاهری کاملا مشخص و متمایز از سایر گیاهان دارد.
از جمله ویژگیهای ساقه آن وجود انشعابات محدود است. به وضوح میتوانیم ببینیم که در سراسر طول ساقه این گیاه شگفت انگیز و شاخههای آن، کنارهای به حالت بال با شکل خاردار و لوب دار وجود دارد.
از دیگر خصوصیات برگهای گیاه خار پنبه، شکل بیضوی دراز همراه با کنارههای لوب دار و دندانههایی است که به خاری نوک تیز ختم میشوند.
کاپیتول این گیاه به شکل تکی، با اندازهای بزرگ و مرکب از گلهایی لولهای به رنگ قرمز است. این کاپیتول دارای براکتههایی است که قسمت انتهایی آنها بوسیله تعداد زیادی از تارهای پنبهای پوشیده شده ولی سر آن به نوکی باریک و خمیده ختم میشود.
میوه گل خار پنبه که فندقه نام دارد، خاکستری رنگ بوده و همراه با لکههایی سیاه به تعدادی دسته تار ختم میشوند.
یکی از دلایلی که باعث شده تا کاشت و پرورش این گیاه در بعضی مناطق رواج پیدا کند، گلهای درشت و سفید رنگ این گیاه زیبا است.
یکی از ویژگیهای جالبی که این گیاه را در مقایسه با سایر گیاهان متمایز میکند، وجود ساقههای بالدار آن میباشد. این بالها دارای 2 الی 14 میلیمتر عرض هستند. در کنار این ساقهها تعدای ساقه وجود دارد که طول آنها به 2 الی 9 میلیمتر میرسد. با وجود زیبایی بسیار، از این گل در باکس گل های مختلف مانند باکس گل چوبی استفاده نمیشود اما شما همچنان میتوانید آن را به شیوه های دیگری تهیه کنید.
برگهایی که در قسمت تحتانی گیاه یا به اصطلاح قاعده گیاه رشد میکنند 30سانتیمتر طول و 15 سانتیمتر عرض دارند. کپه گل این گیاه قبل از اینکه شکوفه بزند به رنگ سبز میباشد.
نگهداری گل خار پنبه
گل خار پنبه به طور طبیعی متعلق به مناطقی با آب و هوا و تابستانهای گرم است. در خاکهای آهکی، شنی و شنی رسی قابلیت رشد بالایی دارد.
شما میتوانید به سادگی و با رعایت نکاتی که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد، محیط مناسب و مواردی که این گل برای رشد و پرورش طبیعی به آن نیاز دارد را تهیه کنید و علاوه بر لذت بردن از زیبایی این گل، از فواید آن نیز بهرهمند شوید.
گل خار پنبه عاشق گرمای زیاد و آفتاب تیز است!
گیاه گل خار پنبه برای رشد نیاز به مکانی آفتابی دارای میزان کمی سایه دارد که در طول روز بتواند بیشتر از 6 ساعت نور و انرژی کافی دریافت کند. این گیاه نیاز به آبیاری در حد معمول دارد که این بدین معناست که خاک آن باید بطور منظم مرطوب نگه داشته شود.
از دیگر فاکتورهای مهم پرورش و نگهداری این گیاه خاکی غنی با زهکشی خوب، دمای 15- درجه سانتیگراد، اسیدیته (PH) مناسب خاک، کود حاوی عناصر ریز مغذی و مکملهای غذایی است.
اگر شما باغدار هستید و علاقمند به کاشت این گیاه توصیه میکنیم که مراقب حشرات و حلزونها باشید. زیرا در هوای مرطوب این موجودات علاقه بسیار زیادی به خوردن گیاهان دارند.
این موجودات ممکن است در برگهای گیاه سوراخهایی را ایجاد کنند و یا تمام ساقهها را از هم جدا کنند. یکی از راههایی که میتوانید برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی و محافظت از باغ خود انجام دهید این است که فضای باغ را تا حد ممکن تمیز نگه دارید.
خواص درمانی گیاه خار پنبه
گل خار پنبه فواید بسیاری دارد که از دیرباز از سوی حکیمان طب سنتی اسلامی و پزشکان امروزی به مصرف آن سفارش شده است. از جوشانده ریشه این گیاه تحت عنوان مدر، افزایش اشتها، درمان ذات الجنب و تقویت معده استفاده میشود.
برخی از متخصصین حوزه پوست و مو توصیه میکنند از شیره تازه این گیاه و برگهای له شده آن برای مرهم زخمها و درمان کچلی استفاده شود.
در نتایج تحقیقاتی که به تازگی از سوی دانشمندان منتشر شده است، تأکید بر استفاده از ریشه گیاه برای درمان اولسرهای صورت دیده میشود.
در تحقیقات جدید اینطور ذکر شده است که ریشه گل خار پنبه تأثیری بسیار زیاد بر درمان این بیماری گذاشته است، به طوری که داوطلبان شرکتکننده در این تحقیقات اذعان داشتهاند که در طی 14 روز درمان شدهاند.
مردم محلی کشورهایی مثل ایتالیا و اسپانیا ساقه پوست کنده را برای مصرف خوراکی از سایر قسمتهای دیگر گیاه جداسازی میکنند. در بعضی دیگر از نقاط جهان مردم نهنج کاپیتولهای گیاه را که هنوز به مرحله شکوفایی نرسیدهاند به شکل کنگر فرنگی مصرف میکنند.
در برخی روشهای درمانی و داروهای قلبی پزشکان از این گیاه گلدار استفاده میکنند. عصاره گل خار پنبه برای درمان سرطان و زخمهای معده به کار میرود.
در تازهترین تحقیقاتی که از سوی متخصصین علوم اعصاب انجام شده نیز به نقش کلیدی و تعیینکننده عصاره خام برگهای این گیاه در درمان تومورهای مغزی بسیار بدخیم اشاره شده است.
هر کدام از نتایج ذکر شده در فهرست بالا نتیجه کارکرد یکی از اندامهای عملکردی گیاه میباشد. به عنوان نمونه خوردن خود گیاه سبب خشکی بدن میشود. از شیره و یا برگهای له شده برای معضلات مربوط به مشکلات پوستی و کچلی استفاده میشود.
از ریشه و میوه این گیاه جهت اتمام خونریزی سینه، بهبود زخمها و درمان مشکلات مقعدی به کار گرفته میشود. از دمکرده ریشهها و میوههای آن با هدف درمان و تخفیف بیماریها و ناراحتیهای دستگاه گوارش مثل معده و کبد بهره میگیرند.
طبق آخرین بررسیها و مقالاتی که به مطالعه درباره گیاهان میپردازد، عصاره برگ و ساقه این گیاه حاوی ترکیبات آنتیاکسیدانی میباشد.
جدول فواید درمانی
در جدول به اختصار به بیان برخی از فواید و خواص این گیاه خواهیم پرداخت:
ضد مواد سمی | تسکین دردهای عضلانی ناحیه پشتی بدن |
از بین برنده رعشه و تب و لرز | درمان بیماریهای معده و کبد |
جلوگیری از خونریزیهای داخلی بدن مثل خونریزی سینه | درمان دردهای موضعی ( برای مثال ورمی که در ناحیه مقعد ایجاد میشود) |
بهبود زخمها | فروکش تب (این نوع از تبها بیشتر در کودکان و خردسالان شیوع بیشتری دارد) |
زخمهای کچلی | خشککننده |
مصرف گل خار پنبه
گیاه خار پنبه دارای کپههایی با گلهای درشت میباشد که بعضی از مردم ابتدا با خارج کردن و کندن برگههای خاردار و سپس بوسیله جوشاندن و بخار دادن، آن را همراه با کره مصرف میکنند. ساقههای جوانتر گیاه را در ابتدا به خوبی پوست کنده و سپس سفید میکنند و به شکل خام همراه با روغن و یا سرکه میخورند.
دانههای این گیاه، روغنی را تولید میکنند که از آن برای مصارف روغن چراغ و آشپزی استفاده میشود. از کرکهای نرم و ریز ساقه آن متکا و بالش درست میکنند. از گل خار پنبه به عنوان گیاهی زینتی برای تزئین در برخی نقاط استفاده میشود.
کنگر فرنگی یا خارپنبه؟!
از جوانههای یکساله خارپنبه به عنوان ترکیبی مشابه با کنگر فرنگی در آشپزی اروپایی کمک میگیرند. در صنایع غذایی و به خصوص صنعت شیر و لبنیات این گل کارکرد انعقادی دارد.
در قاره اروپا از این گیاه به عنوان یک گیاه خوراکی استفاده میشود. از ریشهها و جوانههای گیاهان یکساله به عنوان جایگزینی برای کنگر فرنگی در آشپزی استفاده میشود.
در مزارع کشورهایی همچون پاتاگونیا و آرژانتین از این گیاه به دلیل حساسیت حیوانات اهلی به آن مثل گاو و گوسفند، برای جلوگیری از ورود به مناطقی که احتمال آسیب رسیدن به محصولات کشاورزی وجود دارد استفاده میشود.
در طب سنتی از این گیاه برای درمان انواع مختلفی از سرطان استفاده میشود. علاوه بر همه موارد ذکر شده در بالا از اجزایی مانند پودر، آبمیوه و عصاره اندامهای هوایی گیاه به عنوان تسکیندهنده دستگاه عصبی استفاده میشود.
ترکیبات شیمیایی
دانه این گل روغنی تولید میکند که 20 الی 25 درصد آن قابل مصرف میباشد. مقدار زیادی ماده اینولین در کف براکتهها و نهنج گیاه وجود دارد. روغن استخراج شده از دانه این گیاه فرمی روان، رنگی زرد و دارای یک وزن مخصوص 884/0 در درجه حرارت 78 درجه است.
اندیس انکسار این گیاه در گرمای 70 درجه سانتیگراد برابر با مقدار 4590/1 و اندیس صابونی در محدوده 183 تا 193 و اندیس ید در بازه 136 تا 143 است.
گل خارپنبه چند گونه مختلف دارد؟
گل خارپنبه دارای 7 گونهی مختلف میباشد.
این گیاه به چه شکل رشد میکند؟
این گیاه به صورت علفی در برخی از مناطق ایران نیز رشد میکند.
گل خارپنبه در اروپا در چه آب و هوایی رشد میکند؟
گل خارپنبه در اروپا در فصل تابستان و در آب و هوای مدیترانهای رشد میکند.
گل خارپنبه در طب سنتی چه استفاده هایی دارد؟
گل خارپنبه در طب سنتی از این گیاه برای درمان انواع مختلفی از سرطان نیز استفاده میشود.
آیا از گل خارپنبه به عنوان یک گیاه خوراکی نیز استفاده میکنند؟
در اروپا از ریشه ها و جوانه های این گیاه به عنوان جایگزین کنگر فرنگی، استفاده میشود.
گل خار پنبه؛ گیاهی که دوای بسیاری از دردهاست
از لحاظ تاریخی، گل خار پنبه در جهت درمان سرطان، زخم معده و تنظیم بسیاری از فعالیتهای بدن استفاده میشد. اگر شما هم میخواهید از فواید این گل بهرهمند شوید توصیه ما به شما این است که هرچه سریعتر آن را خریداری کنید، زیرا علاوه بر اینکه به محیط اطراف خود تنوع و زیبایی هدیه میدهید، میتوانید از ویژگیهای مقاومتی آن در باغ و باغچههای خود و حتی در منزل و داخل گلدانهای بزرگ نیز استفاده کنید و این گل را از گل فروشی آنلاین یا مغازه ها و حتی عطاری ها تهیه کنید.
در این مقاله دربارهی زادگاه گل خارپنبه، مراقبت و نگهداری، مشخصات ظاهری و خواص درمانی و مصرف این گیاه صحبت کردیم. شما نیز میتوانید تجربیات خود را با ما و دیگر دوستداران این گیاه منحصر به فرد، در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.