معرفی گل سیاه دانه از نگهداری تا کاشت آن + خواص گل سیاه دانه

سیاه دانه؛ گیاهی بی‌نظیر برای سلامتی

گل سیاه دانه گیاهی دارویی درمانی است که به دلیل خواص بالا مصرف آن بسیار توصیه می‌شود. گل سیاه دانه در بیشتر مناطق قابل کشت است، به همین دلیل کاشت آن از نظر اقتصادی هم به‌صرفه و مناسب است. اگر قصد آشنایی با این گیاه پرفایده را دارید با ما همراه باشید تا ابتدا با روش کشت سیاه دانه آشنا شوید و سپس به گیاه‌ شناسی سیاه دانه و بررسی خواص و مضرات آن بپردازیم.

این دانه سیاه‌رنگ خواص زیادی هم دارد. خواص درمانی سیاه دانه به حدی زیاد است که در بیشتر داروهای گیاهی این دانه را مورد استفاده قرار می‌دهند. این گیاه پرفایده به شکل های مختلفی هم قابل استفاده است و این موضوع، مزایای آن را افزایش می‌دهد.

معرفی گیاه سیاه دانه

سیاه دانه یک گیاه علفی یکساله از خانواده گل آلاله است که ساقه‌ای افراشته و بلند دارد. ساقه این گیاه بسیار بلند است و در بعضی نقاط به 1 متر هم می‌رسد به همین دلیل در بسیاری از منابع تصاویر آن با عنوان عکس درخت سیاه دانه منتشر می‌شود که کاملا اشتباه است. سیاه دانه که همه ما دانه‌های سیاه‌رنگ شبیه به کنجد آن را در عطاری‌ها و همراه با بسیاری از خوراکی‌ها دیده‌ایم از گل این گیاه علفی گرفته می‌شود.

گل سیاه دانه به انگلیسی Ragged lady یا Love-in-a-mist گفته می‌شود و دارای انواع مختلف و به رنگ‌های سفید و بنفش است. گیاه سیاهدانه حتی در خانه هم قابل کشت است و این یکی از مزایای این گیاه پرخاصیت است.

نام علمی	Nigella damascena
نام فارسی	گل سیاه دانه
خانواده	Ranunculaceae
زادگاه	اروپای شرقی

گیاه سیاه دانه در کجا میروید؟

هرچند این‌روزها سیاهدانه در بیشتر نقاط دنیا کشت می‌شود و به دلیل خاصیت بذر و تکثیر راحت آن، در هر منطقه‌ای قابل کشت و برداشت اما مانند سایر گیاهان، این گیاه هم خاستگاهی دارد. گیاه یا گل سیاهدانه که با نام شونیز هم شناخته می‌شود. خاستگاه گل سیاه دانه در اصل متعلق به جنوب غربی آسیاست اما این‌روزها با پیشرفت تکنولوژی در صنعت کشاورزی در همه نقاط قابل کشت است.

این گیاه در ایران هم رشد می‌کند و به دلیل سازگاری با آب و هوای کشور ما، در بیشتر نقاط به صورت خودرو می‌روید. خاستگاه گل سیاه دانه در کشور ما اصفهان و اراک است و در این شهرها حتی بدون رسیدگی هم رشد می‌کند.

انواع سیاهدانه

این روزها پرورش گل سیاه دانه در بیشتر نقاط دنیا امکان‌پذیر است. این گیاه در هر منطقه با توجه به اقلیم همان منطقه رشد می‌کند. به عنوان مثال در مناطقی که خاک و آب و هوا بهتر باشد رشد این گیاه تا 1 متر هم می‌رسد اما در مناطق گرم و خشک بوته سیاه دانه ارتفاع کمتر اما انشعاب بیشتری در زمین دارد. همین موضوع باعث شده که سیاه دانه را براساس منطقه‌ای که در آن رشد می‌کند نامگذاری کنند. بر این اساس از انواع گیاه سیاه دانه می‌توان موارد زیر را نام برد:

1. سیاه دانه هندی
2. سیاه دانه ایرانی
3. سیاه دانه سوری
4. سیاه دانه دمشقی و …

در میان انواع مختلف سیاه دانه در کشور ما، فروش سیاه دانه دمشقی و ایرانی بیشتر است.

گل سیاه دانه چه شکلی است؟

در ادامه معرفی این گیاه، به بررسی شکل ظاهری این گیاه می‌رسیم. همان‌طور که گفته شد این گیاه حدود 30 تا 70 سانتیمتر ارتفاع دارد. برگ‌های این گیاه پنجه مانند و دارای بریدگی هستند که ظاهر جالبی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند. این گیاه همچنین دارای گل است که دانه از آن گرفته می‌شود برای آشنایی بیشتر با گیاه سیاه دانه اسم گل با عکس آن را برای شما عزیزان تهیه کرده‌ایم .

از مشخصات ظاهری گل سیاه دانه می‌توان به رنگ آن اشاره کرد که از سفید تا بنفش یا فیروزه‌ای و در طیف‌های متنوع است. گل سیاهدانه گلبرگ‌های برگ سرخسی دارد و انواع رنگی آن در قسمت میانی پررنگ‌تر و در اطراف آن هاله‌مانند هستند که به همین دلیل به آن گل عشق در هوای مه‌آلود هم گفته می‌شود.

بهترین فصل کاشت

یکی از موضوعات مهم در پرورش و تکثیر گیاهان مختلف، کاشت آن‌ها  در بهترین زمان است. اگر گیاه به موقع کاشته شود در فصل برداشت بهترین بازدهی را خواهد داشت. کاشت سیاهدانه هم برای بهترین بازدهی باید در فصل مناسب انجام شود. بهترین فصل برای کاشتن سیاه‌دانه، فصل زمستان است و بهترین زمان اوایل تا اواسط اسفند ماه است.

در مناطق با آب و هوای گرم، گلدهی این گیاه از اواخر فروردین آغاز و تا اوایل خرداد آماده برداشت می‌شود و در مناطق سرد و معتدل، گلدهی در اردیبهشت ماه آغاز و تا تیر ماه ادامه پیدا می‌کند.

می‌توان اینطور گفت که از زمان کاشت بذر گل سیاه دانه تقریبا 3 ماه زمان می‌برد تا رشد آن کامل شده و گیاه برای برداشت محصول سیاه دانه آماده شود.

کشت خانگی سیاه دانه

اگر به کشت گیاهان در خانه علاقه دارید، این نکته برای شما جالب خواهد بود که در خانه هم می‌توان گیاه سیاه دانه کاشت. کشت خانگی این گیاه جنبه اقتصادی ندارد اما به اندازه مصرف خانگی کفایت می‌کند. کاشت سیاهدانه در خانه هم در باغچه و هم در گلدان امکان‌پذیر است.

برای کاشت بهتر این گیاه می‌توان چند فیلم کاشت سیاه دانه را در اینترنت مشاهده کرد و سپس با خرید بذر و آماده‌سازی خاک و بستر مناسب اقدام به کاشت این گیاه کرد. کاشت این محصول در خانه نیاز به آشنایی با اصول کاشت و مراقبت از گیاه تا زمان نمو کامل و برداشت محصول دارد.

نحوه کاشت سیاه دانه در گلدان

بهترین بستر برای کاشت بذر اولیه سیاه دانه در خانه گلدان است. مناسب‌ترین گلدان گل سیاه دانه، گلدانی است که حداقل 30-35 سانتی‌متر ارتفاع داشته باشد. برای کاشت بذر در گلدان ابتدا باید خاک آن را آماده کرد. خاک مناسب برای کشت و پرورش سیاه دانه خاکی مخلوط از ماسه، سنگریزه و کودهای فسفر، نیتروژن و… است. برای برداشتن بهترین نوع سیاه دانه، باید بذر مناسب آن را تهیه کرد.

بذر سیاه دانه دمشقی و ایرانی بهترین نوع بذر برای کاشت خانگی هستند. البته قیمت بذر سیاه دانه دمشقی از ایرانی بیشتر است به همین دلیل، بهتر است در تجربه‌های اول از بذرهای ایرانی که قیمت مناسب‌تری دارند استفاده کرد.

نحوه کاشت سیاه دانه در گلدان به این صورت است که ابتدا باید گلدان را با خاک پر کرد. خاک باید به اندازه‌ای باشد که 25 سانتی متر از سطح گلدان خالی باشد، بعد از آن باید بذر را روی خاک پاشید و نیم سانتی‌متر خاک روی آن ریخت. اگر رسیدگی به گلدان به درستی انجام شود 5-15 روز بسته به آب و هوا، بذرها سبز می‌شوند.

زمانی که بذر به ارتفاع 8 سانتی‌متر رسید باید آن را از گلدان خارج و در باغچه کاشت. فاصله هر بذر در باغچه باید بین 20 تا 30 سانتی‌متر باشد.

برداشت سیاه دانه

برداشت سیاه دانه باید به موقع انجام شود. نحوه و زمان برداشت در کشت خانگی با کشت در باغ و به میزان انبوه متفاوت است. برداشت سیاه دانه‌های کاشته شده در خانه را باید زمانی برداشت کرد که گل آن کاملا خشک شد. بعد از خشک شدن گل، غلافی که دانه‌ها را در خود نگهداری می‌کند مخطط شده و به مرور باز می‌شود. این زمان بهترین موقع برداشت غلاف‌هاست تا دانه‌ها به راحتی از آن‌ها خارج شوند.

تکثیر سیاه دانه در خانه

اگر قصد دارید سیاه دانه را بیشتر از مصرف خانگی کشت کرده یا به عبارت دیگر آن را تکثیر کنید هم باید نکاتی را رعایت کنید تا نتیجه نهایی همان چیزی باشد که به دنبال آن هستید. در تکثیر گل سیاه دانه موضوع مهم فاصله مناسب کشت بذرها در کنار هم است.

بذرها باید به‌گونه‌ای کاشته شوند که هرکدام فضای کافی برای رشد را داشته باشند. ریشه‌ها نباید داخل هم گره بخورند تا رشد ساقه و تعداد گل‌ها در بیشترین حالت خود باشند. همچنین بستر خاک باید فضای کافی برای نگهداری آب را داشته باشد.  

برای تکثیر گل سیاه دانه از گیاه کامل، بهترین روش قلمه‌زنی است. در این روش که زمان مناسب انجام آن فصل تابستان است باید قلمه را از بخش قوی ساقه جدا کرد و تا زمان ریشه‌دهی در آب یا خاک بسیار نرم با مواد مغذی کافی قرار دارد.

مراقبت از گیاه سیاه دانه

فصل کاشت و برداشت اهمیت زیادی در کیفیت محصول نهایی دارد اما موضوع دیگری که برای برداشت بهترین محصول اهمیت دارد، مراقبت از گیاه در مرحله رشد و نمو است. رسیدگی به وضعیت گیاه باید به محض کاشت بذر آغاز و تا آخرین مرحله یعنی برداشت، انجام شود. در مراقبت از گل سیاه دانه مسائل مختلفی مانند نور، میزان آبیاری، خاک، دما و… تاثیرگذار هستند که عبارتند از:

آبیاری سیاه دانه

آبیاری از حساس‌ترین کارها در مراقبت از گیاه است که کوچک‌ترین بی‌احتیاطی باعث از بین رفتن کل گیاه می‌شود. آب بیش از حد گیاه را می‌پوساند و آبیاری کمتر از نیاز گیاه هم باعث خشک و پژمرده شدن آن می‌شود. بهترین حالت آبیاری گل سیاه دانه، دوبار آبیاری در هفته است.

البته در مناطقی که آب و هوای بیش از حد گرم دارند، تا سه بار در هفته هم مناسب است. بهتر است آبیاری عصرها یا ابتدای صبح انجام شود که قبل از خشک شدن سطح خاک، آب به قسمت‌های پایینی باغچه یا گلدان نفوذ کند.

نور مناسب

نور مناسب گل سیاه دانه از دیگر فاکتورهایی است که در رشد استاندارد این گیاه و محصول بهتر تاثیرگذار است. گل سیاه دانه برای رشد کامل نیاز به نور مستقیم آفتاب دارد. البته در مناطق گرمسیری که طول روز و شدت تابش بیشتر است باید بعدازظهر گیاه را به محلی دارای سایه انتقال داد یا سطح آن را پوشاند تا برگ‌ها دچار سوختگی نشوند.

دمای مناسب

برخلاف دیگر فاکتورها، دمای مناسب گل سیاه دانه میزان مشخصی ندارد. این گیاه تقریبا در هر دمایی رشد می‌کند و نسبت به این موضوع مقاوم است. تنها تاثیر دما بر رشد سیاه دانه، در مورد زمان گلدهی آن است.

خاک مناسب

سیاه دانه نیاز به خاک مناسب دارد تا ریشه آن به خوبی در خاک پخش شده و ساقه محکم‌تری داشته باشد. خاک مناسب برای کاشت این گیاه باید زهکشی خوبی داشته باشد. اسیدیته یا ph 6 تا 7.5 برای ایجاد خاک مناسب گل سیاه دانه اهمیت زیادی دارد.

خاک‌های اسیدی به رشد سریع‌تر این گیاه و گلدهی آن کمک می‌کنند. در زمین‌های بزرگ که گیاه در حجم زیاد کاشته می‌شود، بهتر است هرسال قبل از کاشت بذر خاک را زیر و رو کرد تا برای رشد بذرها بیش از اندازه سفت نباشد.

ارزش غذایی سیاه دانه، خواص و عوارض آن

خواص سیاه دانه بسیار زیاد است. به همین دلیل کشت آن در هر حجمی به صرفه است. این دانه ارزش غذایی بالایی دارد و فواید زیادی برای تمام اندام‌های بدن دارد. در میان گیاهان دارویی سیاه دانه بسیار کاربردی است. ترکیب این ماده با دیگر مواد طبیعی و مفید مانند عسل، تاثیر آن برای بدن را چند برابر می‌کند.

در ادامه معرفی گیاه سیاه دانه و خواص آن با این موضوع که چرا گیاه سیاه دانه مفید است، ارزش غذایی و مقدار مجاز مصرف آن چقدر می‌باشد، آشنا می‌شوید.

ارزش غذایی این دانه

از ترکیبات شیمیایی سیاه دانه یا همان ارزش غذایی این ماده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. 344 کیلوکالری انرژی در هر 100 گرم
2. 15 گرم چربی کل
3. 88 میلی‌گرم سدیم
4. 2 میلی‌گرم پتاسیم
5. 52 گرم کربوهیدرات
6. 40 گرم فیبر
7. 16 گرم پروتئین

خواص سیاه دانه

سیاه دانه خواص زیادی دارد تا جایی که از آن به عنوان گیاه دارویی سیاه دانه هم یاد می‌شود. خواص این ماده به خصوص در ترکیب با دیگر مواد مانند عسل چند برابر می‌شود. تا جایی که در بیشتر مقالات و کتاب‌هایی که از خواص این ماده نوشته می‌شود، در کنار گیاه سیاه دانه عکس عسل هم وجود دارد. سیاه دانه گلی زیبا با تنوع رنگی بالاست، اما بیش‌تر از این گل به عنوان یک گیاه درمانی یاد می‌شود که درموارد تزئینی مثل جام گل یا باکس گل های مختلف از آن استفاده‌ای نمی‎‌کنند.

از خواص این گیاه می‌توان به ضد انگل بودن، درمان نفخ معده، درمان سرطان به خصوص سرطان پوست، کاهش قند خون، کاهش چربی بد خون و… اشاره کرد. ترکیب سیاه دانه با عسل که رایج‌ترین شکل مصرف این ماده است هم فواید زیادی دارد که می‌توان به کنترل اشتها و کمک برای کاهش وزن و تسکین دردهای عضلانی اشاره کرد.

گل سیاه دانه؛ هوشیار باشید که آتش بسیاری را از سرما نجات داد و بسیاری را سوزاند!

خواص سیاه دانه در طب اسلامی

استفاده از گیاه سیاه دانه در طب اسلامی بسیار تاکید شده است. و از آن برای درمان بیماری ها و درد های مختلفی استفاده می‌کنند مانند درمان درد روماتیسم، دیابت نوع دوم، اسهال و یا حتی سرطان. همین‌طور از این گیاه برای درمان درد و تسکین درد رحم نیز استفاده می‌کنند.

عوارض سیاه دانه

مانند تمام مواد خوراکی مصرف بیش از اندازه سیاه دانه هم عوارضی دارد. از مضرات سیاه دانه می‌توان مواردی مانند کند شدن فرآیند لخته شدن خون، تداخل با بعضی داروها، تداخل با داروهای آرامبخش و… را نام برد.

سیاه دانه؛ گیاهی پرخاصیت و کاربردی

سیاه دانه گیاهی بسیار مفید است که بیشتر افراد صرفا با دانه آن آشنایی دارند و کمتر کسی با فرآیند رویش و جمع‌آوری دانه‌های آن آشناست. دانه‌های این گیاه پرخاصیت از غلاف گل آن جمع‌آوری می‌شوند. این‌روزها در بسیاری از نقاط گل سیاه دانه به فروش می‌رسد تا مصرف‌کنندگان شخصا دانه آن را از گل برداشت کنند. قیمت گل سیاه دانه کمتر از دانه آن است، به همین دلیل تهیه آن نسبت به دانه صرفه اقتصادی بیشتری دارد.

سوالات متداول

3.54/5 (28)