گل زعفران؛ طلای سرخ ایران

گل زعفران(Saffron) دارای كاربردهای فراوانی در دنياست. علاوه بر كاربرد آن بعنوان رنگ و اسانس، داراي خواص و كاربردهاي دارويي و درماني متعددي مي باشد زعفران گیاهی کوچک و چند ساله به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی‌متر است. از وسط پیاز و یا قاعده ساقه، تعدادی برگ باریک و دراز خارج می‌شوند. از وسط برگ‌ها، ساقه گلدار خارج شده که به یک تا سه گل منتهی می‌شود.

انواع زعفران

1) زعفران سر گل:

این نوع زعفران شامل کلاله های خالص و بدون خامه زعفران است. زعفران سرگل یا به اصطلاح عامیانه زعفران سرقلم ودر اصطلاح استاندارد ایران رشته ای بریده می باشد كه از زعفران دسته ای تولید می گردد. بدین نحو كه قسمتهای سفید آن را با قیچی كردن و سپس با استفاده از روش الكتریسیته ساكن جدا نموده و زعفرانی تمیزتر و كاملاً قرمز به دست می آورند. در زبان انگلیسی به آن All-Red (كاملا سرخ) گویند و مشابه زعفرانی است كه كوپه Coupé (قطع شده یا بریده) خوانده می شود.

2) زعفران نگين:

این نوع زعفران از نظر میزان خامه همراه با آن مشابه زعفران پوشال معمولی است و لیکن ضخیم تر از پوشال معمولی است. از قدرت رنگی و عطر بالائی برخوردار است و از نظر حجم و زیبایی بسیار فوق العاده می باشد.

3) زعفران دسته:

این نوع زعفران شامل تمام رشته یا فیلامنت زعفران است.در واقع شامل کلاله های همراه با خامه است. بخش قرمز رنگ زعفران (کلاله) همراه بخش سفيد رنگ . قدرت رنگدهی ( میزان كروسین ) و كیفیت زعفران دسته به مراتب  پایین تر از انواع دیگر زعفران است.

4) زعفران پوشالی:

 زعفران هایی را كه برای تهیه آنها قسمت قرمز زعفران همراه با مقدار بسیار كمی از سفید (خامه) از گل جدا میشود، زعفران هاي پوشالی نامند( در واقع این نوع زعفران شامل رشته هایی است که با ۳-۲ میلی متر خامه همراه است).

دمنوش گلبرگ زعفران چطور تهیه می‌شود؟

کافی است شما مقداری از گلبرگ های زعفران را در یک ظرف بریزید و حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه آنرا بر روی حرارتی غیر مستقیم قرار بدهید و بعد از آنکه این نوشیدنی سرد شد، وقت نوش جان کردن آن فرا رسیده است.

خواص گلبرگ زعفران

1) جوان‌سازی پوست

ترکیب دم کرده گل زعفران به همراه برگ ریحان، ترکیب بسیار مناسبی برای پاک‌سازی و تمیز کردن سطح پوست است که به جوانسازی صورت شما کمک می‌کند این ماسک را هفته‌ای یک ‌بار بر روی صورت خود قرار دهید و بعد از مدت زمان کوتاهی تاثیر آن را ببینید.

2) بهبود عملکرد قلب

دم کرده گل زعفران همچنین باعث کاهش سطح کلسترول خون می‌شود. همانطور که می‌دانید یکی از شایع‌ترین علل بیماری‌های قلبی جمع شدن کلسترول در خون است که با دم کرده گل زعفران تا حد زیادی از آن می‌توان کاست.

4) تقویت سیستم گوارشی

3) رفع اختلالات خواب

به افرادی که از مشکل بی‌خوابی یا بدخوابی رنج می‌برند، می‌توانیم این نوید را بدهیم که دم کرده گل زعفران تاثیر شگفت انگیزی در تنظیم شدن زمان و کیفیت خواب شما خواهد داشت.

با توجه به اینکه گل زعفران در هضم غذا کمک می‌کند می‌توان گفت یکی دیگر از خواص آن تقویت سیستم گوارشی است. همچنین گیاهی اشتها آور است زیرا بسیار رنگ و بوی مطلوب و دلپذیری دارد.

5) محافظت از کبد

تتراکلرید کربن (CCl۴) تتراکلرید کربن یک ماده سمی برای کبد است و در اثر تخریب چربی، نکروز سلولی، فیبروز و سیروز منجر به صدمات کبدی می‌شود. آنتی‌اکسیدان‌ها و دستگاه‌های محافظت کننده رادیکال آزاد می‌توانند از سلول‌های کبدی در برابر مسمویت کبدی ناشی از مواد شیمیایی محافظت کنند. مطالعات بافت شناسی نشان داد که عصاره گلبرگ زعفران ضایعات کبدی ناشی از CCl۴ را کاهش می‌دهد. خواص آنتی‌اکسیدانی گلبرگ باعث کاهش عملکرد سیتوکروم P۴۵۰ برای تولید متابولیت های CCl۴ به عنوان رادیکال‌های آزاد می‌شود.

6) جلوگیری از نابینایی

مصرف گلبرگ زعفران به طور کلی می تواند باعث بهبود وضعیت بینایی شود. همچنین خواص موجود در گلبرگ زعفران از بیماری‌های چشمی نیز جلوگیری می کند. با وجود آنتی اکسیدان های فراوان، سطح ایمنی بدن را بالا برده و روند پیری را کند می‌کند.

7) اثرات ضد درد و ضد التهاب

زعفران و سافرانال تشکیل دهنده آن اثرات پیشگیرانه بر شاخص‌های التهابی می‌گذارد. نتایج مطالعات نشان داد که عصاره گلبرگ دارای اثرات ضددرد در برابر درد ناشی از مواد شیمیایی است. عصاره گلبرگ زعفران التهاب مزمن را کاهش داده اما بر التهاب حاد تأثیر نمی‌گذارد.

8) اثرات ضد افسردگی

افسردگی نوعی اختلال روان‌شناختی است که بر تفکر، رفتار و خلق فرد تأثیر می‌گذارد. افراد افسرده امید و انرژی خود را برای انجام فعالیت‌های همیشگی از دست می‌دهند. افسردگی کنترل نشده ممکن است منجر به خودکشی شود و درمان آن بسیار مهم است. روش‌های مختلفی برای درمان وجود دارد اما استفاده از داروهای ضدافسردگی رایج‌ترین آن‌ها است. این داروها بر میزان انتقال دهنده‌های عصبی در مغز تأثیر می‌گذارند. این داروها اثرات مثبتی دارند اما می‌توانند در طولانی مدت عوارض جانبی ایجاد کنند. امروزه، مطالعات نشان داده‌اند که گیاهان دارویی می‌توانند در اختلالات خلقی مؤثر باشند.

9) ضد سرفه

تأثیرات ضدسرفه زعفران شامل کلاله و گلبرگ آن، از مواد تشکیل دهنده فعال (کروسین و سافرانال) نشات می‌گیرد.

10) تقویت سیستم ایمنی

بیشتر داروهای گیاهی بر روی سیستم ایمنی و عملکرد آن در بدن تأثیرگذار هستند. نقش داروهای گیاهی در تعدیل ترشح سیتوکین، ترشح هیستامین، ترشح ایمونوگلوبولین، گیرنده‌های سلولی، فعال سازی لنفوسیت‌ها و فاگوسیتوز در مطالعات مختلف گزارش شده است. گلبرگ زعفران نیز با دوز ۷۵ میلی گرم می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تحریک کند.

11) بهبود سیستم تنفسی

از گل زعفران برای درمان بسیاری از نارسایی‌ها و بیماری‌های بدن استفاده می‌شود که می‌توان در اینجا به نارسایی‌هایی مانند آسم، سرفه، برونشیت اشاره کرد. این بیماری تنفس فرد را دچار اختلالاتی از جمله نفس تنگی و خس‌خس کردن سینه و …

می‌کند که لازمه آن استفاده از مواد آنتی‌اکسیدانی مانند زعفران است. طبق تحقیقاتی که به عمل آمده کلاله زعفران دارای خاصیت آنتی‌اکسیدان است که تسکین‌دهنده و باعث ایجاد آرامش در فرد می‌شود. همچنین زعفران ایجاد اکسیژن رسانی در فرد می‌کند که همگی سبب می‌شود زعفران گیاهی مناسب برای افرادی باشد که نارسایی تنفسی دارند.

12) تسهیل در قاعدگی

 دم کرده گل زعفران در تنظیم روند قاعدگی نقش موثری دارند.

هر کدام از فراورده های زعفران چه کاربردی دارند؟

مربای گلبرگ زعفران:

از دیگر خواص گلبرگ زعفران می توان به مربای گل زعفران اشاره کرد.

شما می توانید این مربا را در خانه خود تهیه کنید. همچنین اگر می خواهید مربای شما طعم بهتری به دست بیاورد خوب است گلبرگ ها را به همراه خود زعفران دم کنید.

ریشه زعفران:

به قسمت سفید رنگ کلاله زعفران گفته می‌شود که خواص آن مانند رشته های زعفران است ولی قدرت رنگدهی پایینی دارد. ریشه زعفران در بستنی فروشی ها و شیرینی پزی ها استفاده می‌شود و در انواع غذا ها و خورشت ها قابل استفاده است.

همگی این فراورده ها از پیاز زعفران که در عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتی متری زمین کاشته می‌شوند بدست می آید.

زردی زعفران:

پرچم های زرد رنگ زعفران که به آن زردی زعفران نیز گفته می‌شود در بستنی فروشی ها و شیرینی پزی ها استفاده می‌شود.

رشته های زعفران:

رشته های سرخ رنگ زعفران در سرتاسر جهان بویژه ایران مصرف خوراکی دارد، همچنین از این رشته ها در صنعت دارویی و صادرات زعفران استفاده زیادی دارد.

نحوه مصرف زعفران

مرسوم ترین شیوه برای مصرف زعفران در ایران ، دم کردن زعفران است. برای تهیه و دم کردن زعفران معمولا ابتدا آنرا در یک هاون میسائند تا با خرد شدن آن طعم و رنگ زعفران سریعتر و بهتر آزاد شود پس از سائیدن زعفران و یا خرد کردن، زعفران را در مقدار کمی آب جوش ریخته و به مدت ده الی 15 دقیقه به آن استراحت میدهید تا زعفران به راحتی طعم و رنگ خود را به آب بدهد

میزان آب و مقدار زعفران برای دم کردن بصورت دلخواه می باشد. ولی بهتر آن است که مقدار آب آن کمتر از یک سوم لیوان باشد و زعفران آن درحدود یک قاشق سوپخوری و یا بیشتر باشد

روش دومی که میتوان به عنوان نحوه مصرف زعفران به آن اشاره کرد، استفاده از یخ هست.

برای این روش بهتر است زعفران را پس از سائیدن در ظرف ریخته و  متناسب با آن ، قالب های کوچک یخ را قرار داده و بگذارید تا قالب های یخ در دمای محیط آب شده و عصاره زعفران خارج شود.

مضرات زعفران

1) مصرف بیش از حد آن در دوران قاعدگی، میزان اضطراب را افزایش می دهد.

2) مصرف زیاد آن باعث زردی پوست می شود.

3) به علت دارا بودن طبیعت گرم ممکن است منجر به اسهال، از دست دادن آب بدن و ترشح خون از طریق ادرار شود.

4) مصرف آن به زنان باردار در سه ماهه ی اول توصیه نمی شود زيرا درصد سقط جنين را افزايش ميدهد .

شرایط محیطی مورد نیاز نگهداری و کاشت زعفران :

دمای مناسب زعفران :

زعفران برای رشد، نیاز به گرمای متوسط داشته، گرما به باز شدن شکوفه‏ های زعفران کمک می‏کند. به طور کلی هر چه نور و گرما بیشتر باشد سرعت رشد جوانه‏ها بیشتر خواهد بود.

نور مناسب زعفران :

گیاه زعفران آفتاب دوست است و دوستدار نور کامل می‏باشد.زمین هایی که آفتاب گیر و بدون درخت باشند و در معرض باد سرد نباشند برای کاشت زعفران مناسب می باشند.

کوددهی زعفران :

این گیاه کود دهی زیاد را دوست ندارد. زعفران انرژی مورد نیازش را در ریشه‌های گوشتالودش ذخیره می کند. به همین علت است که شما، تا وقتی که برگ‌ها خودشان زرد نشده اند، نباید برگ‌های گیاه را از طوقه ببرید. در هر صورت اگر زعفران‌تان را در خاک ضعیفی کاشته‌ اید می توانید در فصل پاییز کود دهی را با مقداری کود مخصوص پیاز زعفران انجام دهید.

آبیاری زعفران :

زعفران در فصل بهار و پاییز آبیاری منظم را دوست دارد. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که در زمستان پوشش برف روی باغچه‌تان را نمی‌گیرد، پس می‌توانید زعفران را در زمستان هم اندکی آبیاری کنید. این گیاه در فصل تابستان به خواب می‌رود پس در این فصل خاک خشک را ترجیح می‌دهد.گیاه زعفران به آب زیاد احتیاج ندارد. توجه داشته باشید، در فاصله دو آبیاری خاک را خشک نگهدارید. همچنین بعد از پایان عمر برگهایش، آبیاری گیاه را قطع کنید.

خاک مناسب زعفران :

از آنجایی که پیاز زعفران مدت نسبتاً زیادی (۷ – ۵ سال) در زمین می‌ماند. خاک زمین باید سبک یا ترکیبی از شن و رس باشد که پیاز بتواند در این مدت علاوه بر تامین مواد غذایی ، در مقابل شرایط خاص منطقه‌ای نیز مقاومت نماید. بنابراین جهت رشد و نمو مناسب گیاه و تولید محصول مرغوب و مطلوب زمینهای حاصلخیز و زهکشی شده بدون درخت با خاک (لومی ، لیمونی ، رسی و شنی) و آهک‌دار که PH آن بین ۸ – ۷ باشد بر زمینهای شور ، فقیر و مرطوب ، اسیدی ترجیح داد. زعفران در زمینهایی که دارای قلوه سنگ یا علفهای هرز یا مواد آلی پوسیده نشده باشد محصول خوبی نمی‌دهد.

تکثیر گیاه زعفران :

هر چند سال یک بار پیازها را از خاک خارج نموده و با جدا نمودن و کاشت مجدد پیازچه‏ ها تکثیرش کنید.

آفات و بیماری های زعفران

زعفران بسیار مستعد ابتلا به ویروس است که می‌تواند باعث نابودی گیاه، عدم رشد جوانه‌ها و راه راه و موزاییکی شدن گیاه شود. متأسفانه هیچ درمانی برای بیماری‌های ویروسی وجود ندارد. اولاً که در انتخاب پیاز سالم دقت کنید و پیاز را از مراکز کشاورزی مطمئن تهیه کنید و دوم اینکه در صورت مشاهده هر یک از علائم ویروسی  در گیاهان، به‌سرعت گیاه آلوده را از خاک دربیاورید و دور بیندازید تا بقیه گیاهان آلوده نشوند.

5/5 (1)